Groeiend Kookboek / Wat eet ik? - Recepten en voedings-weetjes.

Om te laten zien hoe lang sommige misvattingen al bestaan (en maar door blijven etteren) -zie de preektijd die prof. Robert Lustig deze week van Umberto Tan kreeg-  hier nogmaals aandacht voor dit artikel over suikerverslaving wat al in mei 2010 op het Groeiend Kookboek verscheen.

Over suiker doen de wildste verhalen de ronde.

De zorgen over suiker zijn niet nieuw. Veertig jaar geleden werd het al omschreven als “pure, white and deadly”. Sinds die tijd worden aan suiker allerlei ziekten toegeschreven, zoals diabetes en allergie. Voedingskundigen hebben hier nog nooit echt wetenschappelijk bewijs voor gevonden. Dat suiker verslavend is, kan volgens professor David Benton nu ook definitief naar het land der fabelen verwezen worden.

Natuurlijk levert suiker alleen maar calorieën waar je snel te veel van binnen krijgt. Iedereen is het er wel over eens, dat je er niet te veel van moet eten, omdat je er makkelijk dik van wordt.
De deskundigen beamen ook dat je er gaatjes van in je tanden krijgt, omdat de bacteriën in je mond suiker ook erg lekker vinden. Voor het aanleren van een gezond eetpatroon is het ook niet handig om overal maar suiker in te doen. Immers, als alles het zelfde smaakt leer je niet snel andere smaken waarderen.

Vaak wordt gezegd, dat het eten van suiker verslavend is. In onderzoek bij ratten bleek namelijk dat de hersenen dopamine aanmaken na het eten van suiker. Net als bijvoorbeeld alcohol en sigaretten, zou suiker hierdoor hevige verlangens, een toenemende behoefte en ontwenningsverschijnselen veroorzaken.
De Britse hoogleraar psychologie Benton bestudeerde onlangs maar liefst 160 wetenschappelijke artikelen naar 'suikerverslaving'. Hij vond hierin geen enkele aanwijzing dat suiker verslavend is. Wel vond hij argumenten waarom suiker juist niet verslavend is. Meer weten? Lees het artikel in Voeding NU.

Toevoeging van een interessante discussie uit 2013 door de redactie 2015

Steeds meer mensen hebben overgewicht. De obesitas-epidemie breidt zich uit en zal leiden tot steeds hogere zorgkosten. Tegelijkertijd wil de overheid de kosten voor zorg in de hand houden en waar mogelijk bezuinigen.

Maar ja, hoe krijg je de obesitas-epidemie onder controle? Eén mogelijkheid is het stimuleren van (extra) beweging. Dit heeft de steun van de voedingsindustrie. Hun motto is namelijk: Er bestaat geen verkeerde voeding. Beweeg voldoende, en je verliest vanzelf de nodige kilo’s. Maar bestaat er echt geen verkeerde voeding?

Endocrinoloog Aart Jan van der Lelij legde laatst in de Volkskrant uit hoe het in ons lichaam werkt. Hebben we energie nodig, dan eten we. Is er genoeg energie, dan stoppen we.

Van dat principe maken vooral eiwitten en vetten gebruik. Suiker verstoort dat mechanisme. Wie suikers inneemt wil steeds meer, ook als het hongergevoel is verdwenen. Geef iemand eieren en hij stopt op een gegeven moment. Geef hem koekjes en hij eet door ook al doet zijn maag pijn. Suiker is dus eigenlijk een vorm van verslaving. Het is net zo zwaar om van de drang naar zoet voedsel af te komen als van roken. Daardoor werkt diëten altijd maar tijdelijk. Verslavingstherapie is beter.

Van der Lelij geeft ook aan dat de voedingsindustrie gebruikmaakt van dit mechanisme, en voedingsmiddelen daarom (onnodig) zoeter maakt. Zo bekeken bestaat er dus wel degelijke slechte voeding: voeding die het evenwicht in ons lichaam verstoort en leidt tot verslaving.

Net als alcohol en tabak is suiker dus eigenlijk een drug. Hier ligt een belangrijke rol voor de overheid. Het gebruik van suiker zou ontmoedigd moeten worden. En gebruikers moeten gewezen worden op de gevaren. Ik zie bijvoorbeeld voor me dat er net als bij roken stickers op frisdranken en zoete producten komen met de waarschuwing dat suiker verslavend werkt en slecht voor de gezondheid is. De overheid zou geen vet-tax maar een suiker-tax moeten invoeren. En net als bij zout regelgeving moeten opstellen met betrekking tot de hoeveelheid suiker die in een product mag worden verwerkt. Zorgverzekeraars zouden verslavingstherapie moeten financieren voor hun obese klanten. Op scholen zouden geen snoep en frisdranken meer aangeboden mogen worden. Producenten van sportdrankjes die barsten van de suiker moeten worden aangeklaagd vanwege misleidende reclame en ga zo maar door.

Dit lijkt misschien overdreven en vergezocht, maar suiker is de gevaarlijkste drug van deze tijd en ook nog overal en makkelijk te verkrijgen.

Paul van der Velpen,
Algemeen directeur GGD Amsterdam

Reactie van dr. Rob Markus, Neuropsycholoog Universiteit Maastricht:

Het is niet mijn stijl om op mediahypes te reageren. Maar nu ook de GGD Amsterdam zich daaraan schuldig maakt zie ik mij gedwongen een rectificerende reactie te geven. In zijn column van 12 september 2013 stelt de Algemeen Directeur van GGD Amsterdam Paul van der Velpen dat suiker 'de gevaarlijkste drug van deze tijd' is. Hieronder mijn reactie op zijn belangrijkste stellingen.

Stelling 1 GGD: 'suiker is gevaarlijkste drug van deze tijd en werkt verslavend'
Suikers zijn geen drugs. In tegenstelling tot suiker zijn drugs gevaarlijke gifstoffen die schadelijk zijn voor onze hersenen, lever, maag, hart en bloedvaten. Anders dan bij suikers ontstaan door drugs structurele (receptoren-)veranderingen in de hersenen betrokken bij verslaving (i.h.b. het meso-corticale-limbische systeem met als belangrijke transmitters; dopamine); daardoor ontwikkelt men tolerantie (steeds meer nodig voor hetzelfde plezier), lichamelijke afhankelijkheid (veroorzaakt ontwenningsverschijnselen wanneer men stopt), en het risico op overdosis met de dood tot gevolg. Zij die suikers in deze categorie wensen te plaatsen moeten maar eens langsgaan bij de Jellinek kliniek, contact leggen met drugsverslaafden en hun nabestaanden of misschien eerst zelf maar eens de vergelijkingsproef op de som nemen. Suikers zijn geen drugs; ze hebben niet dezelfde effecten op de hersenen, komen niet voor binnen de RIVM ranking van hedendaagse gevaarlijke drugs (zoals o.a. Crack, Heroïne, Tabak, Alcohol, Cocaïne, etc ) en blijken ook niet als zodanig te werken wanneer we er alle beschikbare wetenschappelijke studies kritisch op nalezen (>160 studies!) zoals al is gedaan door toonaangevend voedingswetenschapper David Benton (The plausibility of sugar addiction and its role in obesity and eating disorders. Benton D. Clinical Nutrition, December 2009).

De misvatting dat suiker verslavend werkt (als een drug) vindt zijn oorsprong in rattenonderzoek. In een aantal dierstudies heeft men aangetoond dat er een verhoogde afgifte van dopamine plaatsvindt (en bekrachtiging van suikervoorkeur) na inname van een suikerhoudend drankje; dit heeft men vervolgens ten onrechte in relatie gebracht met verslaving en getransformeerd naar mensen (alwaar het een eigen leven is gaan leiden). De pijnlijke misvatting is echter dat een verhoogde dopamine afgifte in de hersenen helemaal niet typerend is voor verslaving: het is in eerste instantie een normale fysiologische reactie bij de ervaring van plezier/genot. Een verhoogde dopamine concentratie vinden we bij bijna alles wat we lekker vinden; maar om nu te stellen dat we dik worden van seks is al even absurd.

Stelling 2 GGD: suikerverslaving oorzaak voor obesitas-epidemie
Volgens de GGD Directeur neemt de incidentie van klinisch overgewicht (obesitas) epidemische vormen aan doordat we teveel suiker eten. Maar overgewicht ontstaat in eerste instantie wanneer we meer calorieën innemen dan we verbranden; het maakt daarbij helemaal niet uit wat je eet. De wetenschappelijke literatuur laat zien dat mensen met obesitas helemaal niet meer suikers eten; zij vertonen eerder een sterkere voorkeur voor energierijke voeding veelal bestaande uit vetten (deze bevatten meer calorieën dan suikers). Ook ontstaan eetbuien bij mensen met obesitas veelal aan het einde van de dag; een tijdstip waarop suikerconcentraties het hoogst zijn (bij suikerverslaving zouden eetbuien dan vooral niet moeten optreden).

Kortom, je kunt niet één soort voedsel of één ingrediënt de schuld geven van gewichtsproblemen. Dat geldt vooral voor suiker; het is niet verslavend en het maakt in principe niet dik. Natuurlijk kan het wel, net als andere voeding, bijdragen aan gewichtstoename: vooral als je er teveel van snoept zonder dat je daarbij evenredig meer beweegt. Laten we vooral genuanceerd blijven over dit soort zaken.